La FASI celebra l'edizione 2022 de “Sa Die de sa Sardigna” con un’iniziativa culturale da sviluppare on-line.
 
Dal 1993, anno della sua istituzione, il 28 aprile è il giorno in cui il sentire comune di tutti i sardi celebra i valori più alti della cultura e della storia millenaria della nostra Isola. Le associazioni dei sardi in Italia hanno sempre promosso, organizzato e realizzato momenti di riflessione e condivisione per ricordare con orgoglio questi avvenimenti. 
 

Quest’anno, insieme alle varie iniziative proposte dai circoli sardi, la FASI, come per l’edizione 2020, si propone di raccogliere testi poetici - preferibilmente sul tema de “Sa Die de sa Sardigna” e in limba - scritti da poeti, appassionati o improvvisatori legati alle associazioni dei sardi che vogliono partecipare alla Giornata del Popolo Sardo.

Ecco i testi raccolti!
 

Asuta de sa bandera nosta (Is cuatru morus) de Maria Cristina Dessì

Seus totus genti de coru
e de grandus bideas;
teneus totus gana
de si fai a conosci.
In su mundu andaus
fendi su chi scieus fai,
ddu feus beni
e cun voluntadi.
Seus genti chi s’agatada
in domu sua
in ònnia domu
de su mundu.
Seus medas a essi stràngius
in terra allena
chi non est sa nosta.
In su coru portaus su logu
chi s’at allevau
e fatu nasci.
Sa bandera
est su coru nostu,
is coloris de su sanguini
e de s’ anima nosta.
Asuta de issa
nisciunus est foresu.

Su vintotto de Aprile Millesettighentosnorantabattoro de Gianni Demartis

Su vintotto de abrile bo cherzo ammentare
settighentosnorantabattoro a nom’intentu
finida est s’attesa, umpare a su turmentu
ca est’ennida s’ora de su Sardu a ribellare
contra a su Piemonte prontos a proclamare
sa fine a sa prepotenzia e sas’asservimentu
E s’insolente, istriscende a modu e serpigna
imboladu cun forza hana, fora a sa Sardigna.
Su Sardu de natura si mustrad cun cara arcigna
ma in coro sou, è riccu de amore e accoglienzia
si li faghen però mancare rispettu e pazienzia
narant de s’amicizia vera, no ses persona digna
ca unu populu, una terra comente sa Sardigna
non sunu naschidos pro suffrire a penitenzia
A memoria ammenta ogni annu, mese e die
chi si rispettas a isse, isse rispettada a tie.
De sa Sardigna invece ammenta e iscrie
chi este terra forte, testarda e generosa
li podes domandare ogni cale sias cosa
sias tue lontanu, in continente o inie
trattala ene è pone mente a mie
ca t’accoglidi donendidi una rosa
S’isperenzia trasmissa dai mannos a minores
servad pro evitare gherras, dannos e dolores.
Sun fizzos de massaios e pastores
Sardos in terra anzena can’emigradu
non fini ne archittetos ne pittores
solu dae sa campagna han’imparadu
a issos puru, dare devinus sos’onores
degnamente sa Sardigna han presentadu
Invetulende de sos battor moros sa bandera
a fronte alta, siad logu tancadu o de passera.
Circolos mantenimus azzesa sa lumera
In dogni logu inue semus in presenzia
dimostramus chi amus coro e cuscenzia
chi semus zente ona, orgogliosa e fiera
cherimus sa paghe dai manzanu a sera
lassende a parte murrunzos e diffidenzia
Oe comente deris umpare faghimu proa
finzas a‘nde formare una Sardigna noa…

Sonnios de pitzinnos de Lorenzo Brandinu

M'ammento chi in sa menzus pitzinnia
chin cumpanzos a giocu in sas argiolas
mi vantavo chi a mannu fatu aia
chin passione su mastru iscolas
sun cuddas cosas nadas da inossente
chin veru coro e chin cunvinzione
issos mi rispondian zertamente
bi resessis ca ses già professore
minde bidio in iscola già insegnande
sa classe totu silenziosa e atenta
l'impigno a essere onesta e trabagliante
poi dogni pitzinnu si l'ammentat
nde finin sas iscolas e intantu
cuminzo a imparare it'est intragna
chene mi dare tempus de ispantu
mind'agato pastore in sa campagna
piantu disisperu e isperantzia
pro ca sa sorte non cherio atzetare
in domo non b'aiat abastantzia
dinare pro sichire a istudiare
e mi parìo cundennau innossente
gherrande chin faticas e afannos
pro poder emigrare in continente
però dep'isetare sos vint'annos
in Milano m'agato a trabagliare
ot'oras de fatica e de sudore
e tres oras sa die a studiare
chircande unu riscatu pro s'onore
e pro deg'annos sico cussa vida
e cantas bortas pesso pianto totu
duminicas e festas intr'e chida
su compitare m'it un avolotu
pro me fit'una vida bestiale
ca tropu sacrifitziu it cuss'usantzia
minde pico sa laurea magistrale
e finarmente m'aco una vacantzia
como trabaglio prus tranchigliamente
che unu c'at secau sas cadenas
azudo sos pitzinnos e sa zente
e familias c'an mannos sos problemas
cando benin dae mene contepizo
e pesso a cal'est menzus de caminu
los ascurto, guido e los cussizo
nd'agato calicunu malandrinu
tot'ora trabagliande ap’un ammentu
cuddos desizos de sa pitzinnia
e pesso su matessi so cuntentu
ca traciada l'ap'eo sa sorte mia.

Pro “sa die” 2022: su Angioy, poesia e bibliografia de Paolo Pulina

Custa bolta mi paret giustu ammentare,
in s’ocasione de “Sa Die de sa Sardigna”,
sos istóricos chi an chérfidu istudiare
una pessonalidade sarda abberu digna:
s’eroe de sa “Sarda Revolutzione”, Angioy
Giommaria o Gio Maria (in sos ditzionarios).
Amus a comintzare cun Mura Totoi
chi at iscritu de sos rivolutzionarios
in limba comente su bonesu Bussu,
Francesco Casula e Pietro Picciau;
invecies bisonzat narrer, dai cussu
ladu, chi Tilocca, istudiosu impiciadu,
e totugantos sos àteros in italiano
ana imprentadu s’issoro editzione:
Dionigi Scano, i fratelli Del Piano,
Federico Francioni, Sanna e Mattone,
Madau-Diaz, Omar Onnis, Andrea Pubusa,
Adriana Valenti Sabouret de Siracusa.
 
angoy pulina
 
Bibliografia:
1979, Gaetano Madau-Diaz, “Un capo carismatico: Giovanni Maria Angioy”, Cagliari, E. Gasperini;
1985, Dionigi Scano (1867-1949), “La vita e i tempi di Giommaria Angioy”; introduzione di Federico Francioni, Cagliari, Edizioni Della Torre;
1989, Pietro Paolo Tilocca, “I moti antifeudali in Sardegna: la Sardegna e la casa Savoia, la figura di Giommaria Angioy nel bicentenario della rivoluzione francese”, Sassari, Moderna;
1994, Antonello Mattone - Piero Sanna, “Giovanni Maria Angioy e un progetto sulla storia del Diritto Patrio del Regno di Sardegna”, 1802, Cagliari, Cuec;
1996, Pietro Paolo Tilocca, “Giommaria Angioy: il più illustre martire laico sardo”, Sassari, Poddighe;
2000, Lorenzo Del Piano - Vittoria Del Piano, “Giovanni Maria Angioy e il periodo rivoluzionario 1793-1812”; prefazione di Pasquale Onida, Quartu Sant’Elena, CR;
2005, Costantino Bussu, “Giovanni Maria Angioy vittima di patriottismo: la vendetta dei partigiani dell’Angioy, Bono contro la militare”, Pavia, Stampa litotipografica;
2008, “Parabola di una rivoluzione: Giovanni Maria Angioy tra Sardegna e Piemonte”, a cura di Alberico Lo Faso di Serradifalco; revisione dei testi di Giulio Cherchi; prefazione di Aldo Accardo; saggio introduttivo di Luciano Carta; Cagliari, Aìsara;
2011, Totoi Mura, “Giommaria Angioy: su ruolu de sos rivolutzionarios e de sos persighidos politicos chin su sennu de oje”, Sassari, Edes;
2012, Pietro Picciau, “Giommaria Angioy, l’esule”, opera traslada in lingua sarda de Otaviu Congiu, Dolianova, Grafica del Parteolla;
2015, Giovanni Maria Angioy, “Memoriale sulla Sardegna (1799)”, a cura di Omar Onnis, Cagliari, Condaghes;
2017, Francesco Casula-Giovanna Cottu, “Zuanne Maria Angioy”. Testo sardo, Quartu Sant’Elena, Alfa Editrice;
2019, Omar Onnis, “Giovanni Maria Angioy”, Sassari, edizioni “La Nuova Sardegna”;
2020, Andrea Pubusa, “Giovanni Maria Angioy e la nazione mancata: i cento giorni che sconvolsero la Sardegna”; Cagliari, Arkadia;
2021, Adriana Valenti Sabouret, “Madame Dupont” [la donna che ha assistito Angioy esule a Parigi], Cagliari, Arkadia.

Antiga terra de Mario Cambedda

Su sandalu antigu a postu pese
In su tirrenu in s'isulanu mare
E naschiu Sardana su paese.
Dàe tzigantes fortzudos elevada
Antiga terra dde turres e nuraghes
E dae artistas mannos coronada.
In tottu su munnu ti faes onore
In su tirrenu sterriu dde bellesa
Distinta ti ses po su valore.
famada ses in s'umanidade
Dae gigantes casteddos e nuraghes
As elevadu s'antiga tziviltade.
Cun Eggittos s'istoria sos iscrittos
E in sas gherras contras sos Ittitos
Custodes! Dde mannos e pitticcos.
Forte antiga, torrada in debilesa
dè piratas e nemigos a difesa
Dae tottus sos males attacada ..
Dàe Punicos Fenicios occupada
in sù Ciserru an fattu sà frimada
sa cara terra salda trasformada
cun ateras culturas amesturada.
A Romanicos apustis es toccada
sa manu potente de su continente
sa pobera Sandalia impotente
dae Roma potente cumandada.
Ispotzada umiliada e avilida
fintzas sas turres an perdidu sa cara
e dae anzenos ateras cultura<s>
s'antiga Ichnusa misera torrada.
Seus in mesu de penas e trumentos
de s'autonomia s'asalas ispuntadu
Semper in mesu dde penas e trumentos.
E deo como ispero e creo
In libertade e foras dde peleu
Sa noa tzoventude sù recreu.
A is caros amigos emigraos
SA RUNDINE
SA PUESIA ,(ANTIGA TERRA)
APO CAMIAU ISTRADA.
ASS'ATENTZONE DDE GABRIELLA.

Sa Die de sa Sardigna de Nicola Loi

Oe chi est sa die 'e sa Sardigna,
Deviat esser festa natzìonale.
Pero tota sa zente no est digna,
A pius pare no est uguale.
Bi sun sos fizos, bi sun sos fizastros,
Chie trabagliat chie est in domo.
Bi sun ancora piras e pirastros,
E si cherides gia bos los fentomo.
Deviat esser serrada s'iscola,
Ma pro istudentes e pro professores.
Sos ateros triulende in s'arzola,
Si faeddas si 'etan che astores.
Est abberu sa festa 'e totucantos?
O de sos sardos de una zenìa?
O est festa de faulas e incantos,
Pro ammentu de antiga tirannia.
Sa tirannia su populu unidu,
Che l'at bogada dae custa terra.
Rebelladu su populu famidu,
A-i cussa istiga lis at fatu gherra.
E oe cust'ammentu e rebbellia,
Est pro pagos chi meritan sa die.
Ma sa festa de custa terra mia,
Si la devat festare solu chie?
Custu chi si lu pensen in regione,
Cuddos chi sighin s'autonomia.
Inoghe pagat totu pantalone,
Comente chi esseras retilia.
Est una die chi ponet tristura,
Custa si narat sa disparidade.
Cando chi no est dividida sa pastura,
Tando nde 'ogat sa disamistade.
Nois tenimus solu sos doveres,
Totu nos franghen dae sos diritos.
Chie jughet in manu sos poderes,
Faghet sos tempos caentes e fritos.
Bona die 'e sa Sardigna, a sa regione,
Chi est in casteddu pro fagher de puddu.
Pienan sa busciaca che matzone,
Sena mirare ne custu ne cuddu.
Però si est bera custa sardidade,
No est sa festa solu 'e sos segnores.
Lassade a un'ala sa disparidade,
Sighide abberu sos bonos valores.

Sa Die de sa Sardigna de Tonino Mulas

Male armau s' esercitu sardu
aiat irghelau sos frantzesos
imbetzes su tirannu savoiardu
aiat premiau sos piemontesos.
Su re chi non fit re cando fit benniu
Duca di unu ducau misereddu
a prus de settant'annos dae su rennu
a sos menzus tzitadinos de Casteddu
et nobiles et preides discuntentos,
chin mente zega et fide maligna
aiat rendau sos chimb’ argumentos
de sos Istamentos de Sardigna.
cheriant sas lezes sardas cunfirmadas
pediant in tempos novos de contare
a sos ufissios apertas sas istradas
cumenzar’ issos puru a guvernare
Su patriota chi binchet s'invasore
no lu pacas ponendelu in presone
a chie at combatiu chin onore
no li torras famene et dolore
in cussa coa de aprile die fadada
dae biddanoa a caddu et a pé
dae marina sa zente nechidada
a domo attrempat de su viceré.
Nobiles sordados funtzionarios
tottus sos occupantes piemontesos
foras de piscopos et cresiasticos
sunt sichios tentos et presos.
Pustis prisoneris et acorraos
dae su portu in s’ oru ’e mare
chene sambene bios et umiliaos
los ant truvaos a los imbarcare.

Emigrante di Lorenzo Brandinu

Sas ferias sun finidas oramai
cuminzo a pinnicare su bagagliu
and'in zitade ca b'est su trabagliu
cosa ch'inoghe no ap'apidu mai
babu e mama saludo e los preparo
e mi mustro serenu pro partire
m'est amaru vucone 'e ingullire
m'est trista s'ora ma non bi lu naro
mi dispedo da frades e parentes
e los saludo quasi a cantilena
poveru coro meu cantu d'est pena
partire dae Sardigna a continente
pessande chistiono a arta voghe
in presse bos iscrio dae zitade
iscusa si ti lasso caru frade
ma chirco inive su chi no ap’inoghe
trenu e tragheto pico in su caminu
e prestu minde portan in zitade
si unu no at presse 'e arribare
est galu pius lestru su destinu
in zitade trabaglio sas ot'oras
chie so a nisciunu importat como
si babu, mama e frades ap’in domo
su mere ti mantenet si sudoras
e poi cando sa vida zitadina
paret c'at assorbiu sos pessamentos
totuts paren felices e cuntentos
e imbeces in su coro meu s'ispina
ca coro e mente restan in sardigna
mentres su corpus est in continente
restan chin cudda terra e cudda zente
semper alligra e carchi vorta arcigna
issos volan tra montes e pianos
profumaos de fiores e armentos
e puzones chi cantana cuntentos
in sos pasculos nostros isolanos
e bolande sa mente e i su coro
si sonnian cuddu die pius bellu
chi picana su trenu e su vascellu
cun su corpus torrare a domo insoro
ghiran a domo finida est sa pena
torran a pedes de su Gennargentu
pro prima cosa faghen giuramentu
mai pius torrare in terra anzena
inuve so naschiu chergio campare
ca b'apo amicos, parentes bajanas
non prus andare in sas terras lontanas
sa Sardigna non cherjo prus lassare.

Sardinia felix de Giuseppe Fresi

Immani forze dal Continente le hanno separate
e per millenni sole per mare sono andate
poi sull'alte montagne alzate le vele
al centro del mare si son poste a giacere.
Due isole grandi da poco mar separate
da sempre aspirano a essere riunite;
l'isola più grande Sardinia è chiamata
la più piccola è la Corsica amata,
che da tempo allo stranier venduta
ha mal sopportato a esser separata
e ad altra lingua assoggettata.
Ma la Sardinia che il destino suo ha plasmato
alla sua libertà ha sempre aspirato
che sebbene arabi, spagnoli, piemontesi
questa terra a lungo si son contesi
il popolo sardo di millenaria cultura
ha difeso la libertà senza alcuna paura.
Forgiati dal lavoro duro
su questa terra han creato il proprio futuro
e da povera e selvaggia che era nata
oggi da grande ammirazione è circondata
che ha saputo da queste povertà
trarre vantaggi, ricchezza e notorietà.
Qui scorre la vita con semplicità
e si è longevi per eredità
che l'isolamento e la natura
ha reso la nostra gente semplice ma dura.
Qui dove è sacra l'ospitalità
ove il diritto della gente è grande tradizione
tutto è insegnamento per una nuova generazione.

Sa Die de sa Sardigna de Angelo Curreli

Nois sardos devimos affestare
sa die 'e sa Sardigna in cumone
custa est die de no immenticare
ca fizos semos de custa nazione
est sa die de tottu nois sardos
ca ammentamos sa rebellione
e su vint'otto 'e aprile dae annos
affestamos sa sarda revolutzione
est sa die de su sardu orgogliu
de su corazu e de s'altu valore
e chie cumandaiat chin imbrogliu
vit piemontesu un' approfittatore
chi cheriat su populu aggangare
abusande chin forza 'e su potere
e pustis chi l'amos chefitu salvare
no at cumpresu nudda su messere
sos sardos han rispostu a s'arrogante
cun sa vorza 'e sa rebellione
Casteddu fachet gherra a su regnante
a sichire tottu s'isola at rejone
su populu fieru hat resistitu
Jacarat'han sos impiegatos
Balbiano puru han ispeditu
e torran sos anticos istamentos.